Psikoloji biliminin bir şubesi
olarak daha fazla sosyal (toplumsal) davranış biçimleri üzerinde inceleme yapan
fert-toplum ve insanlar arası etkileşimini inceleyen daha somut bir ifade ile
başka insanları nasıl algıladığımızı bizim onlara onların bize karşı nasıl
tepki gösterdiklerini sosyal durum ve ortamlarda bulunmaktan bizim ve
başkalarının nasıl etkilendiğini inceleyen bir bilim dalıdır. Kısacası Sosyal
Psikoloji; ferdin sosyal çevresi ile kültürel ortamı arasındaki korelâsyonu
(karşılıklı münasebeti) inceleyen bir bilim dalıdır.
Kişinin davranışlarının
hislerinin düşüncelerinin başkalarının davranış ve(ya) özelliklerinden
etkilenme şekillerini ve onlar tarafından belirlenme şekillerini inceleyen
modern bir psikoloji dalıdır.
Başka bir tanıma göre Sosyal
Psikoloji fertlerin insanlar arası ve sosyal çevreyle olan münasebetlerini
sosyal tecrübe ve davranışlarını grup üyeliğinin nitelikleri veya bir toplum
içinde bulunmanın ferdin tutum ve davranışları ile inançları üzerindeki
etkilerini araştıran psikolojik içerikli ve sosyal nitelikli bir bilim dalıdır.
Sosyal Psikolojinin İlgi Alanları
Sosyal Psikoloji bir insanın
davranışı duyguları ve düşüncelerinin diğer insanların davranış veya
özelliklerinden nasıl etkilendiğini belirlemeye çalışır. Sosyal psikoloji hem
fertlerin toplum içindeki davranışlarını (kişilere yönelik Sosyal Psikoloji)
hem de insanların sosyal gruplara katılmaları sonucu ortaya çıkan davranışları
(topluma yönelik Sosyal Psikoloji) inceler.
Sosyal Psikoloji sosyal
olgulardan yola çıkarak insana ve topluma yönelir insanın içinde yaşadığı
toplumun veya sosyal grubun özelliklerini ortaya çıkarır. Örn.: Belli sosyal
gruplardaki ön yargılı davranışları inceleyen Sosyal Psikoloji önce o grupların
iktisadî imkânları toplumda gördüğü itibar gibi sosyal özelliklerinden hareket
eder ve sosyal şartların ortaya attığı engellenmeleri ortaya koyar. Ardından
ferde yönelir ve bu engellenmelerin fertte meydana getirdiği duyguları
araştırır. Böylece psikolojinin diğer uzmanlık dallarından farklı olarak fertte
oluşan duygular ve bunların yön değiştirmesinin incelenmesinin ötesinde yine
topluma yönelir.
Sosyal Psikoloji bilhassa
deneysel (tecrübî) psikoloji ve kişilik psikolojisinin kavram ve yöntemlerinden
yararlanır. Açıklanması gereken sosyal içerikli unsurları ve(ya) sosyal dışı
unsurları (dayanakları) inceleyen Sosyal Psikoloji sosyal hadiselerin yapısında
ve işleyiş süreçlerinde temel olan kanunlara ve kaidelere ulaşmayı
hedeflemektedir.
Sosyal Psikolojinin Tarihi
Terim olarak 19. yy.’ın
sonlarında daha fazla ABD’de kullanılır hâle gelen Sosyal Psikoloji ile ilgili
ilk eser (“Sosyal Psikolojiye Giriş”) McDougall’a aittir. 1908 yılında
yayınlanan bu kitapta kişi ve insan içi süreçlerin yanında zihindeki tabiî
eğilimler ve onun kapasitesini ele alınmakta ve içgüdü teorisi açısından bugünün
anlayışı ile daha fazla motivasyon teorisi işlenmektedir.
1920′lerden sonra Sosyal
Psikolojide tutumların ölçülmesi ve incelenmesi ile ilgili teknikler gelişmeye
başlamıştır. 1950′lerden sonra tutumların değişmesi ile ilgili kavramlar
geliştirilmiştir. 1970′li yıllardan sonra da fert ve grup davranışlarının sosyal boyutu
üzerinde durulmuştur.
Türkiye’de 1950’li ve sonraki
yıllarda kurulmaya başlanan üniversitelerin psikoloji bölümleri içerisinde
sosyal psikoloji ana bilim dalları kurulmuştur (Örn. Boğaziçi Hacettepe Ankara
İstanbul ve Ege Üniversitesi). Ancak bilgi edinme ve ders verme yöntemi daha
fazla Amerikan literatüründen Türkçeye çevrilmiş kitaplara dayandırılarak
gerçekleşmiştir. Yerli bilgilerden hareketle millî özgün modeller az da olsa
1980’li yıllardan sonra ortaya çıkmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder